Een paar boterhammen onderweg naar het werk of een uitgebreid ontbijt met gebakken eitjes en vers fruit thuis met het gezin. Een zelfgemaakte salade aan tafel met collega’s of een snelle hap uit de kantine achter de computer. Er zijn tal van manieren waarop je jouw lichaam dagelijks kunt voeden. Alleen het doel is hetzelfde: je lichaam voorzien van de energie en voedingsstoffen die het nodig heeft om energiek de dag door te komen. Maar hoe weet je of je echt alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je nodig hebt ? En als dat niet het geval is, wat merk je daar dan eigenlijk van?
Met zoveel voedsel om ons heen kun je je haast niet voorstellen dat er vandaag de dag, ook in Europa, mensen ondervoed zijn. Veel mensen. Met een supermarkt op elke hoek van de straat kun je in tien minuten voldoende voedsel inslaan voor een heel jaar. Toch is dat geen garantie voor een goede gezondheid. Want, we worden in de supermarkt behoorlijk misleid. Het overgrote deel, 70 procent, van het voedselaanbod in de supermarkt is sterk bewerkt voedsel. Eigenlijk kun je dat helemaal geen voedsel noemen. Met ‘sterk bewerkt’ wordt bedoeld dat dit voedsel in de basis bestaat uit goedkope ingrediënten zoals suiker, plantaardige olie, meel en veel zout. Tegelijkertijd bevat het niet alle microvoedingsstoffen die een lichaam nodig heeft om normaal te functioneren. Kortom; voor jou als consument is dit een slechte investering in je gezondheid.
Ondervoed: wat betekent dat precies?
Vaak wordt gezegd: als je een beetje oplet met wat je eet, zit het wel goed met je gezondheid. Maar waar is die bewering eigenlijk op gebaseerd? De werkelijkheid is namelijk een stuk minder rooskleurig. Zelfs het kleine percentage mensen dat dagelijks volgens de schijf van vijf eet, krijgt van de vijf belangrijkste voedingsstoffen niet de dagelijks aanbevolen hoeveelheid binnen. Oftewel; eigenlijk loopt iedereen, ook in de Westerse wereld, het risico ondervoed te raken.
Maar wat betekent ondervoed zijn precies? Je bent ondervoed wanneer je lichaamsfuncties worden verstoord of je lichaamssamenstelling verandert als gevolg van een slechte aanvoer van voedingsstoffen of een slechte voedingsopname. Dat gaat dus, in tegenstelling tot vroeger, niet alleen over hoeveel voedsel je tot je beschikking hebt, maar ook of dat voedsel wel van voldoende kwaliteit is. Om die reden noemen ze dit de ondervoeding van de eenentwintigste eeuw; The triple burden of nutrition. Deze term verwijst naar de drie vormen van ondervoeding: ondergewicht, overgewicht, en microvoedingsstoffentekorten. Deze triple burden of nutrition is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van een slechte gezondheid en de extreem hoge gezondheidskosten(1).
Een voedingstekort: schadelijker dan je denkt
Ondergewicht en overgewicht zijn duidelijk te meten gevolgen van onjuiste voeding, maar ontdekken of iemand microvoedingsstoffentekorten heeft is een stuk lastiger. Zeer ernstige tekorten meet je relatief simpel met harde uitkomstmaten. Denk aan een botbreuk, ziekte of duidelijk meetbare bloedafwijking. Maar botten worden niet van de ene op de andere dag broos. Daar gaan jaren aan vooraf, jaren waarin je misschien al symptomen hebt. De meeste mensen herkennen de symptomen van voedingsstoffentekorten niet meteen. Zou jij symptomen als een bedomptere stemming, zachtere of brozere nagels, een kouwelijk gevoel, vaker ziek zijn, spierkrampen, slaapproblemen of een slecht uithoudingsvermogen relateren aan je dagelijkse voeding?
Meest voorkomende tekorten
Om je een beeld te geven hoe wijdverbreid ondervoeding is: ten minste één op de drie mensen wereldwijd lijdt aan ten minste één microvoedingsstoffentekort(2). Kijk je naar patiënten in het ziekenhuis dan is dat percentage wel 60 procent(3). De meest voorkomende tekorten wereldwijd zijn die van ijzer, vitamine A, jodium, folaat en zink. Gevolgen van die tekorten kunnen variëren van ernstige tot soms levensbedreigende gezondheidsgevolgen. IJzer staat aan top met tekorten bij naar schatting een derde van alle mensen. Bij kinderen en zwangere vrouwen zijn die tekorten vaak het grootst; in 2016 had meer dan 40 procent van deze groep bloedarmoede als gevolg van ijzertekort. De gevolgen zijn ernstig, chronische vermoeidheid, weinig kracht, kortademigheid en duizeligheid zijn slechts een aantal voorbeelden. Vitamine A tekort is de belangrijkste oorzaak voor blindheid en verhoogt sterk het risico op infecties. Naar schatting worden jaarlijks tot 500.000 kinderen met vitamine A tekort blind. De helft van hen komt binnen twaalf maanden daarna te overlijden(4). Jodium is het belangrijkste nutriënt voor de ontwikkeling van alle organen. Een tekort aan jodium is de belangrijkste oorzaak van slechte hersenontwikkeling en hersenschade bij kinderen. Naar schatting hebben twee miljard mensen ter wereld een slechte jodium status(2).
Overgewicht of vegetariër? Pas dan extra op.
Hoewel iedereen dus ondervoed kan zijn, moeten sommigen mensen extra aandacht besteden aan welke voedingsstoffen ze binnen krijgen. Zo hebben mensen met overgewicht vaak een tekort aan vitamine B1, (deficiënt in 29 procent van de mensen), folaat (53 procent ) en vitamine C (50 procent)(5). Veganisten en vegetariërs lopen meer risico op een tekort aan jodium, zink, calcium en ijzer. Dit komt doordat ze relatief veel peulvruchten en granen eten, maar geen vlees(6). Ook het slikken van medicijnen en het hebben van darmklachten, kunnen de kans op een voedingsstoffen tekort verhogen.
Hoe zit het in Nederland?
Ook Nederlanders ontspringen de dans niet. Uit een pilotstudie in 2022, waarin de voedingsstatus van 348 ‘gezonde’ Nederlanders werd gemeten, bleek dat in deze groep meer voedingstekorten voorkwamen dan verwacht. Zo waren de vijf gemeten voedingsstoffen vitamine B6, folaat, vitamine B12, vitamine D en ijzer suboptimaal of te laag(7). Wie weet wat er was gemeten als er nog meer voedingsstoffen waren meegenomen? Het goede nieuws is: een groot deel van de deelnemers aan het onderzoek heeft de tekorten kunnen corrigeren door bepaalde voedingsadviezen ter harte te nemen.
Wil jij ook je voedingstekorten oplossen? Hieronder acht tips om de voedingswaarde van je dagelijkse voeding te verhogen!
Zo verhoog je de voedingswaarde van jouw dagelijkse voedingspatroon:
- Vermijd onnodige calorieën uit dranken, snacks en tussendoortjes. Je lichaam heeft ze niet nodig.
- Kook zelf en gebruik verse (of diepvries) ingrediënten. Zo heb je controle over de ingrediënten die je toevoegt en kun je je eigen porties bepalen. Afhaalmaaltijden bevatten vaak veel zout, suiker, vet en andere toevoegingen.
- Eet zeker niet minder dan de minimale hoeveelheden groente, fruit en noten zoals geadviseerd door de Gezondheidsraad. Deze adviezen zijn niet ruim genomen en zijn (helaas) nog niet voldoende om in alle voedingsbehoeftes van het lichaam te voorzien.
- Gebruik uitsluitend volle granen en vermijd niet-volkoren meelsoorten.
- Eet elke maaltijd eiwitten uit eieren, gevogelte, vis, een zuivelproduct of peulvruchten. Streef naar minimaal één, maar liever nog twee keer per week vis om je lichaam te voorzien van jodium. Je kunt het eten van vis ook afwisselen met het eten van zeewierproducten.
- Voeg altijd vetten toe uit olijfolie, noten, zaden en pitten, uit kokos of avocado.
- Eet cacao, pompoenpitten en hennepzaad op dagelijkse basis, deze voedingsbronnen zijn zeer rijke magnesiumbronnen.
- Gebruik elke dag een voedingssupplement met DHA en EPA vetzuren.
Extra tip: Gebruik Green Juice als aanvulling op je dagelijkse voedingspatroon. Zo krijg je in een handomdraai het equivalent van een grote hoeveelheid groente, fruit en kruiden binnen.
Dit krijg je binnen met één week Green Juice
Bij gebruik van 20 gram per dag opgelost in water krijg je, vergeleken met een voedingsmiddel dat erom bekend staat veel van deze microvoedingsstof te bevatten, het volgende binnen:
| Microvoedingsstof | Hoeveelheid in 140g GJ | Evenveel als in |
| Vitamine B12 | 3,1mcg | 4 eieren |
| Vitamine C | 798mg | 532 gram spruitjes |
| Vitamine K | 458mcg | 116g spinazie |
| Calcium | 1078mg | 743g volle yoghurt |
| Chroom | 176,5mcg | 400g broccoli |
| IJzer | 30,8mg | 385g pompoenpitten |
| Kalium | 3710mg | 9275g boerenkool |
| Mangaan | 4,2mcg | 420g zoete aardappel |
| Magnesium | 78,4mg | 88g extra pure chocolade |
Referenties
- Swinburn BA, Kraak VI, Allender S, et al. The Global Syndemic of Obesity, Undernutrition, and Climate Change: The Lancet Commission report [published correction appears in Lancet. 2019 Feb 23;393(10173):746]. Lancet. 2019;393(10173):791-846.
- Han X, Ding S, Lu J, Li Y. Global, regional, and national burdens of common micronutrient deficiencies from 1990 to 2019: A secondary trend analysis based on the Global Burden of Disease 2019 study. EClinicalMedicine. 2022;44:101299.
- Kobylińska M, Antosik K, Decyk A, Kurowska K. Malnutrition in Obesity: Is It Possible?. Obes Facts. 2022;15(1):19-25.
- https://www.who.int/data/nutrition/nlis/info/vitamin-a-deficiency#:~:text=An%20estimated%20250%20000%E2%80%93500,months%20of%20losing%20their%20sight
- Kobylińska M, Antosik K, Decyk A, Kurowska K. Malnutrition in Obesity: Is It Possible?. Obes Facts. 2022;15(1):19-25.
- Sakkas H, Bozidis P, Touzios C, et al. Nutritional Status and the Influence of the Vegan Diet on the Gut Microbiota and Human Health. Medicina (Kaunas). 2020;56(2):88.
- Castela Forte J, Gannamani R, Folkertsma P, Kanthappu S, van Dam S, Wolffenbuttel BHR. A Pilot Study on the Prevalence of Micronutrient Imbalances in a Dutch General Population Cohort and the Effects of a Digital Lifestyle Program. Nutrients. 2022;14(7):1426.