Er zijn schattingen dat maar liefst 81% van de bevolking in meer of mindere mate aanleg heeft voor een gevoeligheid of intolerantie voor gluten omdat ze een permanente lichte belasting vormen voor je spijsverteringssysteem. Het gluteneiwit is voor de meeste mensen moeilijk verteerbaar en beschadigt het slijmvlies van de darmen. Wat gebeurt er precies in je darmen als je veel brood eet?
Het gluteneiwit zit in alle granen die tot de grassenfamilie behoren, zoals tarwe, spelt, rogge en gerst. Maar de mate waarin varieert en er zijn ook verschillende soorten gluteneiwitten. Vooral de gliadine-gluten zijn schadelijk (die zitten niet tot nauwelijks in haver, rijst en maïs, maar wel in tarwe en dus brood). Gliadine vergroot de productie van het eiwit zonuline, dat de doorlaatbaarheid van de darm vergroot waardoor stoffen via microscopisch kleine openingen in het lichaam terecht kunnen komen (Drago, 2006 en Catassi, 2013). Iets wat je niet wil omdat het allerlei vage klachten kan veroorzaken van buikpijn tot eczeem en vermoeidheid.
Was dit altijd al zo?
Op een aantal essentiële punten wijkt moderne voeding af van de traditionele voeding van onze voorouders. Hoewel elk oer voedingspatroon anders is door klimatologische en geografische verschillen waarmee onze voorouders te maken hadden, hadden die voedingsgewoonten één ding gemeen: ze waren vrij van granen en zuivel (afgezien van moedermelk gedurende de eerste levensjaren).
Omdat we granen nog maar enkele duizenden jaren eten, worden ze als een modern ‘westers’ voedingsmiddel beschouwd. Over de gluten in deze granen bestaat veel discussie. Het lijkt er sterk dat de hoeveelheid mensen met overgevoeligheid voor gluten, behalve dat het probleem recentelijk meer aandacht krijgt, de afgelopen decennia
ook werkelijk groter is geworden. Het is lastig om hier onderzoek naar te doen, aangezien het ‘vroeger’ met het nu moet worden vergeleken en dit de nodige problemen met zich meebrengt. Toch is één bijzonder onderzoek door Rubio-Tapia, gepubliceerd in 2009, hier heel goed in geslaagd.
In deze studie zijn goed bewaarde bloedmonsters uit 1950 van duizenden luchtmacht rekruten onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen tegen gluten. Deze data zijn vergeleken met die van een groep mensen die in 2009 even oud waren als de genoemde rekruten in 1950. Uit dit onderzoek is geconcludeerd dat de hoeveelheid mensen met
coeliakie (dus de meest heftige vorm van glutenintolerantie) de afgelopen vijftig tot zestig jaar met meer dan een factor vier is toegenomen. Ook is het opvallend dat glutenintolerantie veel minder voorkomt op plaatsen waar minder gluten worden gegeten [Catassi, 2015]. Het grootste gedeelte van de mensen, ook degenen zonder coeliakie, krijgt een
lichamelijke reactie na het eten van glutenhoudende granen. Door de complexe structuur zijn gluten resistent voor volledige afbraak door spijsverteringsenzymen, waardoor ze door het immuunsysteem opgepikt kunnen worden. Klachten hoeven overigens niet per se in de darmen zelf tot uiting te komen. Omdat gluten een direct effect uitoefenen
op de barrièrefunctie van de epitheelcellen, kunnen zij eraan bijdragen dat pathogenen of onverteerde voedseldeeltjes gemakkelijk het lichaam binnenkomen.
Effect van gluten op het immuunsysteem
Daarnaast hebben glutenhoudende granen op diverse wijzen een direct effect op het immuunsysteem. Zo kunnen gluten eraan bijdragen dat immuuncellen ‘sneller rijpen’ en hierdoor verhoogd reactief worden. Dit verhoogt het risico op negatieve immuunreacties op gluten en andere antigenen (denk aan pollen, of voedselallergieën) [Nikulina et al. 1925-33]. Daarnaast leiden glutenhoudende granen ook tot een directe immuunrespons en tot het vrijkomen van ontstekingsstoffen. Bij het onderzoek waarin dit werd vastgesteld werd geen verschil gezien tussen cellen van mensen met en zonder coeliakie [Junker et al. 2012].
Glutenhoudende granen zijn sterk ingeweven in het moderne voedingspatroon. Ze zijn goedkoop, veelzijdig en kunnen vele monden voeden. De vraag is echter of we er ook werkelijk gezonder van worden. Omdat het grootste gedeelte van de westerse ziektes een ontstekingsoorsprong heeft, kan het vervangen van deze ontstekingsbevorderende granen een belangrijke eerste stap zijn naar verbetering van veelvoorkomende klachten.
Granen en voedingsmiddelen die gluten bevatten:
- tarwe, gerst, rogge, spelt;
- couscous, bulgur, griesmeel;
- pasta’s als spaghetti en macaroni, brood, pizza’s en andere deegwaren;
- muesli, paneermeel, bloem;
- sauzen op basis van poeder, dranken van graan zoals bier, ontbijtdranken.
Voedingsmiddelen die altijd glutenvrij zijn:
- boekweit, quinoa, gierst, amarant, tapiocameel, rijst, teff, mais, sorghum;
- haver (maar let hierbij op, want hoewel haver van nature glutenvrij is, is het vaak
- besmet met gluten doordat het in aanraking komt met glutenhoudende granen).
- alle groente- en fruitsoorten;
- alle noten, zaden, pitten en peulvruchten;
- alle soorten vlees, vis, en eieren.
Waarom is brood zo verslavend?
Dit komt omdat er glutenine in zit, een eiwitcomponent dat zich bindt zich aan de leptinereceptoren, de receptoren van het hormoon dat onze verzadiging regelt. Hierdoor zijn we minder snel verzadigd en blijven we eten. Mensen die besluiten om te stoppen met brood eten zullen merken dat ze in eerste instantie te maken krijgen met extreme vermoeidheid, sufheid, prikkelbaarheid, somberheid en soms ook depressiviteit. Zodra deze ‘afkickverschijnselen’ zijn uitgewerkt krijgen ze vaak een beter humeur, minder stemmingswisselingen, een beter concentratievermogen en een diepere slaap. De verslavende werking van glutenine is de reden dat we onszelf vaak echte ‘broodeters’ noemen en doorlopend zin hebben in brood (Gupta et al., 1994).
Wil je jouw broodverslaving de baas worden, dan kun je het beste weinig of geen brood meer te eten en in plaats daarvan glutenvrije alternatieven te kiezen, zoals rijstcrackers, boekweitpannenkoeken, brood op basis van glutenvrije granen en/of zaden en noten (zoals boekweitmeel, amandelmeel, zonnebloempitten), quinoa, amarant, granenvrije ontbijtgranen, havermoutpap, chiazaad en hennepzaad.
Minder darmklachten en meer energie
Eet je veel brood en heb je ook regelmatig darmklachten? Kijk dan eens naar het Darmen Helen Programma. In 28 dagen werk je naar een optimale darmgezondheid, en daarmee je algehele gezondheid, energie en vitaliteit!
Het menuplan in dit programma is zo opgesteld dat er geen granen in worden gebruikt die gluten bevatten. Je hoeft hier bij het volgen van onze recepten dus geen rekening mee te houden, want dat hebben wij alvast voor je gedaan. Ga je minder brood eten? Dan kun je daarnaast ook een supplement kiezen die je ondersteunt bij het helen van je darmwand en een optimale darmgezondheid, zoals Glorious Gut van Superfoodies.
Referenties:
- Gupta, R. B., et al. “Allelic variation in glutenin subunit and gliadin loci, Glu-1, Glu-3 and Gli-1, of common wheats. I. Its addictive and interaction effects on dough properties.” Journal of Cereal Science (1994) 19: 9-17.
- Drago, S. Et al., Gliadin, zonulin and gut permeability: Effects on celiac and non-celiac intestinal mucosa and intestinal cell lines, Scandinavian Journal of Gastroenterology, 2006 Apr;41(4):408-19
- Rubio-Tapia, A., et al., Increased prevalence and mortality in undiagnosed celiac disease. Gastroenterology, 2009. 137(1): p. 88-93.
- Catassi, C., S. Gatti, and E. Lionetti, World Perspective and Celiac Disease Epidemiology. Digestive Diseases, 2015. 33(2): p. 141-146.
- Catassi, C., et al., Non-Celiac Gluten Sensitivity: The New Frontier of Gluten Related Disorders.Nutrients, 2013. 5(10): p. 3839-3853.
- Nikulina, M., et al., Wheat gluten causes dendritic cell maturation and chemokine secretion. J Immunol,173(3): p. 1925-33.
- Junker, Y., et al., Wheat amylase trypsin inhibitors drive intestinal inflammation via activation of toll-likereceptor 4. The Journal of Experimental Medicine, 2012. 209(13): p. 2395-2408.
