Dat de darmen en hersenen met elkaar in verbinding staan was al langer bekend binnen de alternatieve geneeskunde, maar ook reguliere wetenschappers vinden steeds meer bewijzen dat de gezondheid van de darmen het geestelijk welbevinden beïnvloedt, en het omgekeerde ook: dat de geestelijke gezondheid van invloed is op de gezondheid van de darmen. In dit artikel lees je hoe het komt dat stress en darmproblemen vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en wat je kunt doen om stress en darmproblemen op een natuurlijke manier tegen te gaan.
HOE JE DARMEN EN BREIN MET ELKAAR IN VERBINDING STAAN
Je zou het niet verwachten, maar je darmen bevatten enorm veel zenuwen en een heel arsenaal aan verschillende signaalstoffen, isolatiematerialen en bekleding voor zenuwen. Er is maar één ander orgaan in het lichaam dat ook zo’n complex zenuwstelsel bezit, en dat zijn de hersenen. Het zenuwstelsel van de darmen wordt daarom ook wel ‘darmhersenen’ genoemd, omdat het zo groot is en in chemisch opzicht al even complex. Maar dat is niet het enige. Er is ook een directe verbinding tussen de darmen en de hersenen, die door wetenschappers ook wel de hersen-darm as wordt genoemd.
De belangrijkste verbinding tussen de darmen en hersenen wordt gevormd door de nervus vagus, een zenuw die via het middenrif, de longen en het hart en de slokdarm naar de hersenen loopt. Communicatie die via deze zenuw loopt gaat twee richtingen op: de hersenen geven dus signalen af aan de darmen, maar de darmen geven ook signalen door aan de hersenen. Omdat de hersenen zo nauw verbonden zijn met de darmen, hebben ze ook een grote invloed op elkaars welbevinden. Zo kan stress de darmflora verstoren, maar omgekeerd kan een verstoorde darmflora ook stress, depressie en angst veroorzaken (Scott et al., 2013[1]; Mayer et al., 2015[2]).
RELATIE TUSSEN STRESS EN EEN VERSTOORDE DARMFLORA
Stress wordt door wetenschappers gedefinieerd als ‘een daadwerkelijke of denkbeeldige bedreiging en de reactie van het lichaam daarop’ en kan worden veroorzaakt door lichamelijke of emotionele veranderingen of een verandering in je omgeving. De factoren die stress kunnen veroorzaken worden ook wel stressfactoren of stressoren genoemd en kunnen zowel psychisch als fysiek van aard zijn. Psychische stressfactoren kunnen variëren van kleine lastige dingetjes zoals je fiets die een lekke band krijgt of de computer die niet doet wat jij wil, tot heftige of grote gebeurtenissen in je leven, bijvoorbeeld een ziekte of het overlijden van een geliefde, relatieproblemen, een nieuwe baan, werkloosheid, zwangerschap of financiële zorgen. Voorbeelden van fysieke stressfactoren zijn onder meer verkeerde voeding, allergieën, auto-immuun reacties van het lichaam, ziekten en een te grote fysieke belasting (bijvoorbeeld overmatig sporten of te veel en/of te snel afvallen).
Bij stress gebeurt er van alles in het lichaam. Om te beginnen gaat het bijniermerg adrenaline en noradrenaline afgeven, zodat het lichaam alert wordt. Het sympatisch zenuwstelsel zorgt er vervolgens voor dat het lichaam in een ‘vecht-of-vlucht’ stand komt: de hartslag en bloeddruk gaan omhoog, de pupillen verwijden en er wordt bloed onttrokken aan de organen en naar de spieren gestuurd, waardoor de stofwisseling vertraagt. Daarnaast geeft de hypofyse opdracht aan de bijnieren om cortisol te produceren. Zodra de bijnierschors cortisol afgeeft stijgt de bloedsuikerspiegel en versnelt het metabolisme, zodat het lichaam genoeg energie heeft om de stressvolle situatie aan te kunnen. Het is een waardevol mechanisme dat helpt bij overleven en zorgt ervoor dat de hersenen en het lichaam genoeg energiebronnen hebben voor hun afweer. Een stressreacties die je wellicht bij jezelf herkent is bijvoorbeeld een verhoogde spierspanning als je het gevoel hebt dat je te laat komt.
Echter, mensen die langdurig aan chronische stress worden blootgesteld maken continu cortisol aan en hebben daardoor vaak last van gewichtstoename. Dit komt omdat de energie die bij chronische stress wordt vrijgemaakt vaak niet direct wordt gebruikt (bijvoorbeeld omdat je de hele dag achter een bureau zit) en dan dus opgeslagen wordt als vet. Bovendien leidt langdurig te hoge cortisolaanmaak tot bijnieruitputting, en gaat door stress het cholesterol- en triglyceridegehalte in het lichaam omhoog. Een chronisch verhoogd cortisol gehalte zorgt er bovendien voor dat er minder energie beschikbaar is voor de spijsvertering en hierdoor raakt de darmflora uit balans en wordt de darmpermeabiliteit, oftewel de doorlaatbaarheid van de darmen, verhoogd (Brzozowski et al., 2016[3]).
Aan de hand van diverse dierproeven is aangetoond dat er een duidelijk verband is tussen stress en de gezondheid van de darmflora. Zo is vastgesteld dat de samenstelling van de darmflora wijzigt bij stress, en dat de motiliteit (beweeglijkheid) van de darmen negatief wordt beïnvloed (De Palma et al, 2014[4]). Ook zijn er dankzij dierproeven sterke aanwijzingen dat psychische factoren zoals stress een belangrijke factor zijn bij het ontstaan van inflammatoire darmziekten (Bonaz et al., 2013[5]). Uiteraard dient nog verder te worden onderzocht in hoeverre stress bij mensen van invloed is op de darmflora, maar wetenschappers vermoeden dat dit verband bij mensen eveneens zeer sterk is. Ook het omgekeerde verband is aangetoond, namelijk dat een verstoorde darmflora de gezondheid van de hersenen op verschillende manieren aantast: een disbalans in de darmflora kan laaggradige ontstekingen in het lichaam veroorzaken, doordat het immuunsysteem in actie komt nadat er ongewenste stoffen door de darmwand heen komen, en er tevens voor zorgen dat er toxische stoffen in de hersenen terecht komen, wat uiteindelijk leidt tot stress, slaapstoornissen, humeurigheid, geheugenproblemen en allerlei andere ziekten en aandoeningen zoals alcoholverslaving, chronisch vermoeidheid syndroom, fibromyalgie en rusteloze benen syndroom (restless leg syndrome). Ook zijn er vermoedens dat het kan leiden tot multiple sclerose en neurologische klachten bij coeliakie, maar dit moet nog verder worden onderzocht (Galland, 2014[6]).
JE DARMFLORA HERSTELLEN DOOR MINDER STRESS
De oorzaken van stress zijn meestal veelzijdig en complex, het is dus te makkelijk om te zeggen dat je stress ‘wel even met een paar trucjes kunt oplossen’. Toch zijn er een aantal methoden waarvan bewezen is dat ze je stressniveau kunnen verlagen en zo je darmflora kunnen verbeteren:
- Meditatie en ademhalingstechnieken: onderzoekers hebben vastgesteld dat meditatie en ademhalingstechnieken vaak beter werken dan medicijnen ter behandeling van stress, angsten en depressie, omdat het autonome zenuwstelsel door deze technieken wordt beïnvloed (Jerath et al., 2015[7]).
- Beweging: aan de hand van talloze onderzoeken is aangetoond dat lichaamsbeweging (bij voorkeur dagelijks minimaal 30 minuten intensief) stress reducerend werkt. Bij een onderzoek waarbij beweging werd gecombineerd met het gebruik van prebiotica werd tevens aangetoond dat de gezondheid van darmflora aanzienlijk verbeterde (Mika et al., 1916[8]).
JE DARMEN HERSTELLEN MET GEZONDE VOEDING EN PROBIOTICA
Je zult veel beter in staat zijn om met stresssituaties om te gaan als je de tijd neemt voor je maaltijden en gezond en gevarieerd eet. Vooral stimulerende middelen zoals suiker, bewerkte voeding en alcohol kunnen de stress namelijk verergeren. Eet elke dag een royale hoeveelheid (bij voorkeur biologische) groente en fruit vol vitamines, mineralen, complexe koolhydraten en vezels en daarnaast voldoende gezonde oliën, vetten en eiwitten, eventueel aangevuld met superfoods. Zorg dat je voeding eet die lang een verzadigd gevoel geeft, want dan heb je de hele dag door de meeste energie. Eet echter nooit te veel en probeer te voorkomen dat je jezelf na de maaltijd ‘vol’ voelt. Als je jouw voedingspatroon wil wijzigen, doe dit dan niet in één keer radicaal maar maak doorlopend kleine veranderingen. Op die manier wordt voeding nooit een aanvullende bron van stress en wen je geleidelijk aan een gezond eetpatroon dat je een heel leven lang gezond houdt.
Behalve je stressniveau verlagen met gezonde voeding, meditatie, ademhalingstechnieken en beweging doe je er ook goed aan het herstel van je darmflora te bevorderen met probiotica en prebiotica. Probiotica (bijvoorbeeld zuurkool en kefir) bevatten goede bacteriën die je darmflora ondersteunen (Bourri et al., 2016[9]). Prebiotica (bijvoorbeeld voedingsvezels) zijn in tegenstelling tot probiotica niet levend maar dienen als voeding voor de ‘goede’ bacteriën en bevorderen zo de groei van ‘goede’ bacteriën in het spijsverteringsstelsel (Mika et al., 2016). Naast pro- en prebiotica zijn er ook specifieke supplementen verkrijgbaar die het herstel van de darmflora bevorderen, zoals Glorious Gut van Superfoodies.
Heb jij klachten als stress, vermoeidheid, overgewicht en/of een onregelmatige huid en het vermoeden dat jouw darmflora uit balans is? Dan is het Darmen Helen programma misschien iets voor jou. In dit programma richt je je 28 dagen lang op je darmgezondheid, waarna je gegarandeerd veel meer energie, een jongere, egalere huid en een slanker lichaam zult krijgen.
Referenties
[1] Scott, Lucinda V., Gerard Clarke, and Timothy G. Dinan. “The brain-gut axis: a target for treating stress-related disorders.” In Inflammation in psychiatry, vol. 28, pp. 90-99. Karger Publishers, 2013.
[2] Mayer, Emeran A., Kirsten Tillisch, and Arpana Gupta. “Gut/brain axis and the microbiota.” The Journal of clinical investigation 125, no. 3 (2015): 926.
[3] Brzozowski, Bartosz, Agnieszka Mazur-Bialy, Robert Pajdo, Slawomir Kwiecien, Jan Bilski, Malgorzata Zwolinska-Wcislo, Tomasz Mach, and Tomasz Brzozowski. “Mechanisms by which stress affects the experimental and clinical inflammatory bowel disease (IBD): role of brain-gut axis.” Current neuropharmacology 14, no. 8 (2016): 892-900.
[4] Palma, Giada, Stephen M. Collins, Premysl Bercik, and Elena F. Verdu. “The microbiota–gut–brain axis in gastrointestinal disorders: stressed bugs, stressed brain or both?.” The Journal of physiology 592, no. 14 (2014): 2989-2997.
[5] Bonaz, Bruno L., and Charles N. Bernstein. “Brain-gut interactions in inflammatory bowel disease.” Gastroenterology 144, no. 1 (2013): 36-49.
[6] Galland, Leo. “The gut microbiome and the brain.” Journal of medicinal food 17, no. 12 (2014): 1261-1272.
[7] Jerath, Ravinder, Molly W. Crawford, Vernon A. Barnes, and Kyler Harden. “Self-regulation of breathing as a primary treatment for anxiety.” Applied psychophysiology and biofeedback 40, no. 2 (2015): 107-115.
[8] Mika, A., N. Rumian, A. B. Loughridge, and M. Fleshner. “C0575 Exercise and Prebiotics Produce Stress Resistance: Converging Impacts on Stress-Protective and Butyrate-Producing Gut Bacteria.” (1916).
[9] Bourrie, Benjamin CT, Benjamin P. Willing, and Paul D. Cotter. “The microbiota and health promoting characteristics of the fermented beverage kefir.” Frontiers in microbiology 7 (2016).