Heb jij regelmatig buikpijn na het eten of een opgezette buik? Misschien heb je zelfs van je huisarts het stempel ‘prikkelbare darm syndroom’ gekregen? Maar dan? Wat betekent dat eigenlijk en wat doe je eraan? Zelfs al heb je medicijnen gekregen om de buikpijn te verlichten, je wilt uiteindelijk natuurlijk de dieperliggende oorzaak aanpakken! Lees hier hoe je met de juiste voeding je verteringssysteem weer gezond kunt krijgen.
WAT IS ER AAN DE HAND?
Op dit moment lijdt maar liefst 15-20% van de Nederlandse vrouwen en 5-20% van de Nederlandse mannen aan klachten die geassocieerd zijn met het prikkelbare darm syndroom, volgens de officiële cijfers van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Dit zijn vaak buikklachten die geen direct aanwijsbare oorzaak hebben, alhoewel ze vaak ook komen na het eten van specifieke voeding. Deze diverse klachten worden samen met de algemene term Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) aangeduid. Als je darmen niet in optimale conditie zijn, functioneert je hele lichaam niet goed. Het is daarom belangrijk om te ontdekken waar je precies last van hebt als je buikklachten hebt.
PDS is eenvoudig gezegd een aandoening waarbij je lichaam de spijsverteringsbewegingen in je slokdarm, maag en/of darmen minder goed uitvoert. Bij een gezonde spijsvertering wordt het eten met behulp van spiersamentrekkingen door je gehele spijsverteringskanaal geleid. Van deze zogenaamde peristaltische bewegingen voel je normaalgesproken helemaal niets, maar als de bewegingen geen gezond patroon volgen kun je last krijgen van PDS. Vaak wordt PDS ook wel ‘spastische darm’ genoemd. De onregelmatige peristaltische bewegingen die een spastische darm kenmerken kunnen ook elders in het spijsverteringskanaal voorkomen, bijvoorbeeld in de slokdarm, maag of endeldarm. Bij mensen die last hebben van PDS zijn er geen afwijkingen te zien in de organen en weefsels van het spijsverteringskanaal; er zijn dus geen ontstekingen waar te nemen en PDS is dus ook geen darminfectie zoals de Ziekte van Crohn.
Een gezonde spijsvertering is belangrijk, want dat vormt de basis voor een gezonde hormoonhuishouding, een goede vetverbranding en een sterk immuunsysteem. Dus of je nu een spastische darm hebt of niet, als je spijsvertering niet goed functioneert heeft dit nog veel meer invloed op je gezondheid dan alleen maar de lastige en soms pijnlijke buikklachten. Want bij een niet goed werkende spijsvertering krijgen de voedingsstoffen die je binnenkrijgt geen kans om goed opgenomen te worden door je lichaam. Zelfs als je gezonde biologische producten en superfoods eet heeft dat dan dus weinig zin. Je spijsvertering is de basis van het goed functioneren van je lichaam en algehele gezondheid.
IS JOUW BUIKPIJN EEN SIGNAAL VAN EEN PRIKKELBARE DARM?
Prikkelbare darm syndroom gaat gepaard met krampen, buikpijn, opgeblazen gevoel, gasproductie en diarree. Maar ook het tegenovergestelde, verstopping, kan voorkomen als de samentrekkingen van je spijsverteringskanaal juist zwakker zijn dan normaal. Volgens de officiële standaard worden de symptomen van PDS omschreven als terugkerende klachten van buikpijn of het hebben van een onaangename sensatie in de buik gedurende minstens drie dagen per maand. Sommige mensen hebben vooral last van de dikke darm of maag, andere hebben klachten in het hele spijsverteringsstelsel. De volgende klachten kunnen allemaal een teken zijn van een spastische darm:
- buikpijn
- obstipatie
- diarree
- opgezette buik
- vol gevoel
- gasvorming
- verstopping
- darmklachten
- buikklachten
- zuurbranden
- slikklachten
- winderigheid
- opgeblazen gevoel
Maar pijn in de buik is niet het enige symptoom van een prikkelbare darm. Ook als je last hebt van hoofdpijn, slaapstoornissen, misselijkheid, angsten en depressie of je minder trek hebt in een maaltijd, minder zin hebt om de liefde te bedrijven met je partner, je minder vitaal voelt en je snel prikkelbaar voelt dan kan dat ook een signaal zijn dat je het prikkelbare darm syndroom hebt.
WAT IS DE ECHTE OORZAAK VAN JE BUIKPIJN?
Prikkelbare darm syndroom is eigenlijk een hele algemeen gebruikte term voor een verzameling aan voedsel overgevoeligheden waarvan nog niet achterhaald is waardoor ze precies veroorzaakt worden. Vandaar ook dat de reguliere therapie meestal niet echt helpt. Verschillende behandelingen (zoals middelen tegen kramp, diarree, obstipatie, maar ook kalmeringsmiddelen) doen meer kwaad dan goed, en geen enkel middel is doeltreffend genoeg om alle PDS-symptomen te behandelen. Door het toepassen van medicijnen worden de symptomen bestreden, maar blijven de problemen in je buik bestaan. Er zijn twee belangrijke factoren die meestal ten grondslag liggen aan het ontstaan van PDS: een verstoorde darmflora en stress.
- Disbalans in de darmen
PDS is vaak een signaal dat er iets mis is met de darmgezondheid. En dat komt steeds vaker voor, maar wordt door artsen vaak niet over geadviseerd. De darmgezondheid is essentieel voor de gezondheid van het hele lichaam. Omdat de opname van voedingsstoffen in je darmen begint, liggen de darmen aan de basis van een balans of disbalans in je hormoonhuishouding, een sterk of een zwak immuunsysteem, een versnelde veroudering of juist verjonging van je lichaam, etc.
Ongezonde darmen hebben te maken met een slechte darmflora en minuscule zogenoemde micro-ontstekingen in de darmen, die bijvoorbeeld kunnen ontstaan door een niet-ontdekte levensmiddelenallergie (G. Enders. 2014)[1]. Een spastische darm komt daarnaast vaker voor in combinatie met bepaalde ziektes, zoals fibromyalgie, chronisch vermoeidheidsyndroom, chronische bekkenpijn en kraakgewrichtdysfunctie (Drossman, 2002)[2].
2. STRESS
Stress kan ook bijdragen aan problemen in je darmen. Dit is te begrijpen als je snapt wat er in je darmen gebeurt als je hersenen stress signaleren. Zodra onze hersenen een probleem (zoals tijdsdruk of irritatie) signaleren, dan willen ze dit probleem oplossen en daar hebben ze energie voor nodig. Deze energie lenen de hersenen vooral van de darm. De darm krijgt via zogenoemde sympathische zenuwvezels door dat er sprake is van een noodtoestand, met als gevolg dat hij tijdens de vertering energie bespaart, minder slijmstoffen produceert en zijn eigen doorbloeding vermindert.
Dit systeem is niet berekend op langdurig gebruik en op een gegeven moment zal de darm stoppen met meewerken en stuurt onprettige signalen naar de hersenen. Daarna kun je je ontzettend moe voelen, geen trek hebben, je ziek voelen of diarree krijgen. De darm raakt voeding kwijt en als de darm zich te lang moet inhouden kan dat resulteren in een verminderde doorbloeding en een dunnere slijmlaag die de darmwanden verzwakken. De gezondheid van je darmen gaat dus achteruit. Hierdoor scheiden de immuuncellen die daarin zitten heel veel signaalstoffen uit die de darmhersenen steeds gevoeliger maken en daardoor de drempel voor pijnsignalen verlagen.
De verbinding tussen darmen en hersenen wordt aangeduid als de hersen-darm-as. De maag- en darmwand bestaan uit verschillende zenuwcellen die weer verbonden zijn met de hersenen, onder andere via de nervus vagus. Deze zenuw is de belangrijkste en snelste weg van de darm naar de hersenen en geeft allerlei signalen door tussen hersenen en de darmen. Het lijkt er op dat bij een prikkelbare darm ongemakken uit de darm veel sneller aan de hersenen worden doorgegeven dan normaal.
Hoe belangrijk de verbinding tussen darmen en hersenen is blijkt ook uit het feit dat maar liefst 35% van de mensen met PDS ook last heeft van depressie en angststoornissen. Wetenschappelijk onderzoek toont ook aan dat bij ongeveer de helft van de mensen met PDS deze is ontstaan na een heftige gebeurtenis in hun leven (Delvaux, 2004)[3]. Ontslag, een traumatische gebeurtenis, echtscheiding of het verliezen van een dierbare. Het kan ook een grote verandering zijn waar je zelf voor hebt gekozen zoals een verhuizing of verandering van baan. Ook hiermee kan (onbewust) spanning gepaard gaan en dat kan klachten verergeren of zelfs veroorzaken.
Niet alleen huidige stress, maar ook stress in het verleden kan bijdragen aan een hogere kans op darmklachten op latere leeftijd. Onderzoek wijst uit dat gebeurtenissen in de eerste jaren van het jonge leven bijdragen aan een verhoogde stress response op latere leeftijd (Videlock, 2016)[4].
WAT KAN JE ER AAN DOEN?
De oorzaken van een spastische darm zijn dus vrij complex en daarbij spelen meestal zowel lichamelijke en geestelijke factoren een rol. Er is niet één oplossing die werkt voor alle gevallen van prikkelbare darm syndroom, omdat de onderliggende redenen hiervan ook verschillen per persoon. Kijk daarom welke van de onderstaande factoren bij jou een rol zouden kunnen spelen. Aan veel van deze factoren kan je namelijk zelf iets doen en daarmee de onderliggende oorzaken van een spastische darm wegnemen.
1.STRESS MANAGEMENT
Psychologische stress kan dus ook een oorzaak zijn van het begin van PDS. Stress is namelijk één van de belangrijkste prikkels tussen de darm en hersenen. Psychische stress kan er voor zorgen dat de spieren van het spijsverteringskanaal spasmen krijgen en dat kan leiden tot de beschreven buikklachten. Een spastische darm kan daarom ontstaan of verergeren als gevolg van stressvolle gebeurtenissen, zoals een echtscheiding, verhuizing of ongeluk. Probeer vooral chronische stress zo veel mogelijk te vermijden, of nog beter: accepteer stress-situaties en verander je perceptie van stress, dan heeft het veel minder impact op je gezondheid!
2. PROBIOTICA
Uit een grote meta analyse blijkt dat het gebruik van probiotica significante verbetering laat zien bij mensen met PDS (McFarland, 2008)[5]. Probiotica zijn gezonde bacteriën die kunnen helpen om de samenstelling van je darmflora te optimaliseren. Het nemen van probiotica-supplementen is dus een goede manier om de gezondheid van je darmen te ondersteunen. Goede melkzuurbacteriën zitten ook in gefermenteerde producten zoals zuurkool, tempeh, miso en yoghurt. Wil je meteen je gehele darmgezondheid aanpakken? Kies dan voor Glorious Gut van Superfoodies, hierin zitten 12 kruiden in de juiste hoeveelheden, die allemaal bijdragen aan optimale darmgezondheid. Ook bevat Glorious Gut pre- en probiotica!
3. GEZONDE VOEDING VOOR JE DARMEN
Daarnaast is goede voeding uiteraard ook van belang voor een gezonde balans van de darmbacteriën. Veel suiker en (bewerkte) koolhydraten vergroten het aantal schimmels (candida in het bijzonder) en bepaalde opportunistische bacteriën. Veel vezels van glutenhoudende granen hebben ook een negatief effect op de darmflora. Die zijn te grof en beschadigen de darmwand. Artsen adviseren vaak tegen beter weten in om meer bruin brood te eten als je stoelgangproblemen hebt, omdat hier meer vezels in zitten. Maar de gluten die in tarwe zitten zijn juist schadelijk voor je darmen en kunnen je darmwand dus beschadigen. Dit verstoort de opname van belangrijke voedingsstoffen en tegelijkertijd komen er stoffen in de bloedbaan terecht die daar niet horen. Gefermenteerde producten zijn juist belangrijk om gezonde melkzuurbacteriën binnen te krijgen.
Voeding is een belangrijke factor in het gezond houden van je darmflora en in het al dan niet verergeren van de klachten van PDS. Voor een duurzame oplossing is een gezond spijsverteringssysteem, inclusief een darmflora die in balans is, essentieel. Door jouw lichaam alle voedingsstoffen te geven die het nodig heeft breng je jouw spijsvertering en darmflora weer in balans waardoor je hele lichaam van binnen weer goed kan functioneren. Hoe je dat doet kun je leren in ons 28-daags Darmen Helen programma. Je darmen verdienen extra zorg en aandacht om jouw een optimaal gezondheidsgevoel te kunnen geven!
4. VOEDING VERMIJDEN DIE PDS VERERGERT
Ook al zijn er geen specifieke voedingsmiddelen aan te wijzen die bij iedereen een reactie opwekken, er zijn wel een aantal voedingsmiddelen aan te wijzen waarbij de kans groter is dat ze aanleiding geven tot het ontstaan van PDS of de symptomen ervan verergeren. Dat zijn met name bepaalde koolhydraten (zie het volgende punt), vet eten, kunstmatige zoetstoffen (o.a. sorbitol), fructose, melkproducten, chocola, alcohol en frisdrank. Vooral bewerkte voeding is dus een risico-factor vanwege veel vet (vaak een probleem bij slechte vertering), veel zoetstoffen en een gebrek aan vezels (zorgen sneller voor opstopping).
5. VERMIJD KOOLHYDRATEN MET FODMAPS
Van bepaalde voedingsmiddelen is bekend dat ze PDS triggeren. Dit zijn met name de koolhydraten die rijk zijn aan FODMAPS wat staat voor Fermentable Oligo-, Di-, Monosaccharides And Polyols. Dit zijn bepaalde typen korte keten koolhydraten waarvan blijkt dat deze typen koolhydraten (suikers) niet bij iedereen goed door de darmen verteerd worden: oligosachariden van fructose (fructanen) en galactose (galactanen), disachariden (lactose), monosacharide (fructose), en suiker alcoholen (polyolen) zoals sorbitol, mannitol, xylitol en maltitol.
Deze voedingsstoffen worden slecht of niet opgenomen in de dunne darm en komen in de dikke darm terecht waardoor er een natuurlijke fermentatie optreedt. Dit resulteert in productie van stoffen en gassen, waardoor de darm opzwelt. Bij mensen met gevoelige darmen zoals spastische darm geeft dit een opgeblazen gevoel en winderigheid. Ook kunnen deze koolhydraten vocht aantrekken in de darm, waardoor de darm opzwelt. Door de druk krijg je een opgeblazen buik en pijn.
Een fodmap-arm dieet blijkt mensen met PDS enorm goed te helpen (Prince, 2016)[6]. In een experiment bleek dat ruim 75% van de mensen met PDS klachtenvrij was na een FODMAP dieet van 6 weken (Gibson, 2010)[7].
Deze FODMAPS komen vooral voor in:
- Alle glutenhoudende graansoorten (tarwe, gerst, rogge, couscous, meergranen rijst, bulgur, pasta’s etc)
- Zuivelproducten (melk, kefir, koffiemelk, kwark etc.)
- Pistache en cashewnoten
- Bepaalde kruiden (knoflook, kaneel)
- Peulvruchten en linzen
- Enkele groente en fruitsoorten (zoete aardappels, kolen, uien, fruit rijk aan fructose)
6. VERMIJD FRUCTOSE
Ook fructose is een fodmap en maarliefst een derde van de mensen met PDS blijkt problemen te kunnen hebben met het verwerken van fructose. Dit heet officieel ‘fructose-malabsorptie’. Het lichaam kan de fructose dan niet volledig opnemen wanneer die de dunne darm passeert. Dit kan leiden tot veel van de symptomen die kenmerkend zijn voor PDS. Fructose zit in fruit, sommige groenten, honing en vooral ook in stropen en siropen. Agavesiroop bevat bijvoorbeeld heel veel fuctose. Daarnaast zit het veel in voorbewerkte zoetigheden omdat daar vaak High Fructose Corn Sirup in wordt gebruikt als zoetmiddel( Shepherd, 2006)[9].
In een Amerikaanse studie door onderzoekers van het Immanuel St Joseph’s Hospital, bleek dat mensen met PDS die zich aan een fructose beperkt dieet hielden significante verbeteringen liet zien van de symptomen, zoals buikpijn, boeren, een opgeblazen gevoel, een oververzadigd gevoel, indigestie en diarree (Latulippe, 2011)[10].
OP DIEET OF NIET?
De relatie tussen PDS en voeding blijft ingewikkeld, omdat de reactie op voedingsmiddelen per persoon verschilt. Het is daarom sowieso zinvol om te onderzoeken of je bepaalde voedselallergieën of intoleranties hebt. Die zijn namelijk een aanslag op de gezondheid van je darmen en kunnen op die manier de klachten van PDS versterken. We raden niet aan om zelf op een streng eliminatiedieet te gaan (vaak een onderdeel van een fodmap arm dieet) want zonder goede begeleiding is de kans groot dat je tekorten krijgt waardoor je nog verder van huis bent. Blijf zoveel variëren als mogelijk, maar let wel extra of bovengenoemde voeding je klachten geeft.
De meest effectieve manier om de darmen te helen is een combinatie van facturen die je leert in ons Darmen Helen programma. Een 28-daags traject voor optimale darmgezondheid. Er wordt specifiek aangegeven welke voedingsmiddelen je beter kunt vermijden en welke voedingsmiddelen je beter met mate kunt eten. Ook krijg je tips en (voedings)advies op maat. Als je gaat eten via dit advies krijgt je darmslijmvlies gelegenheid om zich te herstellen, klachten zullen afnemen en je krijgt veel meer energie. Ons supplement Glorious Gut is samengesteld om darmklachten te verminderen.
Referenties:
[1] G. Enders, “De Mooie Voedselmachine, De Charme van je Darmen”, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff B.V. 2014
[2] Drossman D. et al., “AGA technical review on irritable bowel syndrome”, Gastroenterology., 2002 Dec;123(6):2108-31
[3] Delveaux M, et al. “Effect of asimadoline, a kappa opioid agonist, on pain induced by colonic distension in patients with irritable bowel syndrome”, Alimentation and Pharmacol ogy Therapy, 2004 Jul 15;20(2):237-46
[4] Videlock E. et al., “The effect of sex and irritable bowel syndrome on HPA axis response and peripheral glucocorticoid receptor expression”, Psychoneuroendocrinology, 2016 Mar 26;69:67-76
[5] McFarland L., “Meta-analysis of probiotics for the treatment of irritable bowel syndrome”, World J Gastroenterology, 2008 May 7;14(17):2650-61
[6] Prince A. Et al., “Fermentable Carbohydrate Restriction (Low FODMAP Diet) in Clinical Practice Improves Functional Gastrointestinal Symptoms in Patients with Inflammatory Bowel Disease”, Inflammatory Bowel Disease, 2016 Feb 23
[7] Gibson, P., “Evidence-based dietary management of functional gastrointestinal symptoms: The FODMAP approach”, Journal of Gastroenterology Hepatology 2010 Feb;25(2):252-8
[8] Heizer, W. Et al., The Role of Diet in Symptoms of Irritable Bowel Syndrome in Adults: A Narrative Review, Journal of the American Dietetic Association, Volume 109, Issue 7, July 2009, Pages 1204–1214
[9] Shepherd, S., et al., “Fructose Malabsorption and Symptoms of Irritable Bowel Syndrome: Guidelines for Effective Dietary Management”, 2006, Journal of the American Dietetic Association, Volume 106, Issue 10, Pages 1631–1639
[10] Latulippe M. Et al., “Fructose Malabsorption and Intolerance: Effects of Fructose with and without Simultaneous Glucose Ingestion”, Critical Review of Food Science and Nutrition, 2011 Aug; 51(7): 583–592
